Tarcza 4.0. wprowadza istotne dla funkcjonowania biznesu rozwiązanie związane z zakazem konkurencji po ustaniu stosunku pracy. Pozwala wypowiedzieć umowę o zakazie konkurencji z zachowaniem terminu 7 dni.
Zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy opiera się na art. 1011 k.p. Również strony umów o charakterze cywilnoprawnym mogą zdecydować się na zawarcie umowy o zakazie konkurencji posiłkując się powyższym przepisem.
Dotychczas, wcześniejsze rozwiązanie już zawartej umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy czy też po innej umowie cywilnoprawnej, poprzez zastosowanie wypowiedzenia, możliwe było tylko, jeśli strony takiej umowy przewidziały to rozwiązanie od razu przy podpisaniu umowy albo porozumiały się i podpisały aneks przewidujący takie rozwiązanie.
Strony ustalały w umowie samą możliwość jednostronnego wypowiedzenia, przyczyny wypowiedzenia lub ich brak, okres wypowiedzenia takiej umowy lub jego brak (wypowiedzenie takiej umowy z dnia na dzień również jest dopuszczalne – zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 16 czerwca 2011 r. III BP 2/11 „Postanowienie umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, dopuszczające jej wypowiedzenie przez pracodawcę, nie musi wskazywać przyczyny wypowiedzenia. Stosowanie okresu wypowiedzenia jest niezbędne tylko wtedy, gdy zostanie przewidziane w tej umowie”.)
Jeśli strony np. stosunku pracy, takiej możliwości w umowie o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy nie przewidziały, pracodawca, mimo trudnej sytuacji ekonomicznej wynikającej z COVID-19, zasadniczo nie mógł się uwolnić od obowiązku zapłaty na rzecz pracownika, wynikającego z przepisów odszkodowania.
Zgodnie z art. 15gf u.s.r.z.z., w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, strony umowy o zakazie konkurencji obowiązującym po ustaniu:
mogą umowę tę wypowiedzieć z zachowaniem terminu 7 dni.
Nieistotne jest czy w samej umowie takie rozwiązanie zostało przewidziane. Prawo do zastosowania wypowiedzenia wywodzić się będzie z samej ustawy tj. u.s.r.z.z.
To nowe rozwiązanie, przysługuje jedynie pracodawcy, zleceniodawcy, zlecającemu dzieło itd. W cytowanym powyżej przepisie, znajduje się bowiem sformułowanie, że strony stosunku pracy (i innych wymienionych w przepisie) „na rzecz których ustanowiono zakaz działalności konkurencyjnej, mogą ją wypowiedzieć z zachowaniem terminu 7 dni”. Nie ulega wątpliwości, że stroną na rzecz, której taki zakaz wprowadzono jest pracodawca, zleceniodawca etc. To ta strona umowy poprzez podpisanie takiej umowy, chroni swoje dobro tj. swoje przedsiębiorstwo, swoje know-how, pozycję na rynku. Pracownik, zleceniobiorca są zaś podmiotami, które z jednej strony są zobowiązane powstrzymywać się od działalności konkurencyjnej poprzez wypełnianie umowy, z drugiej zaś strony są beneficjentami tej umowy dzięki odszkodowaniu. Odszkodowanie ma im niejako wynagradzać czasowe utrudnienie w wykonywaniu pracy czy też usług na rzecz niektórych podmiotów i zdobywanie z tego tytułu wynagrodzenia.
Również w samym uzasadnieniu do Tarczy 4.0. wskazano, że: „Do wypowiedzenia jest uprawniona tylko jedna strona umowy, to jest strona, na rzecz której został ustanowiony zakaz konkurencji. Stroną tą jest zatem odpowiednio: pracodawca, dający zlecenie, zamawiający. Przyznanie uprawnień tylko jednej stronie wynika z sytuacji wywołanej epidemią COVID-19 – pracodawcy, dający zlecenie i zamawiający w obliczu gospodarczych konsekwencji epidemii nie są w stanie ponosić wszystkich kosztów prowadzenia działalności. Wobec tego zasadne jest umożliwienie im wypowiedzenia przedmiotowych umów. Przez to wraz z wygaśnięciem umowy wygaśnie ich zobowiązanie do zapłaty odszkodowania”.
Ustawodawca wskazał, że podmiot zatrudniający może wypowiedzieć umowę o zakazie konkurencji „z zachowaniem terminu 7 dni”. Normę tę należy odczytywać jako ustanowienie siedmiodniowego okresu wypowiedzenia. Umowa o zakazie konkurencji rozwiąże się z upływem siódmego dnia, licząc od dnia następującego po dniu, w którym dokonano jej wypowiedzenia (art. 111 § 2 k.c.). Wypowiedzenie omawianej umowy, jak każdej innej umowy, jest oświadczeniem woli strony i jako takie jest złożone z chwilą, gdy doszło do drugiej strony w taki sposób, że mogła ona zapoznać się z jego treścią. Ustanowiony w art. 15gf ustawy COVID-19 siedmiodniowy okres wypowiedzenia należy ocenić krytycznie. Choć zakaz konkurencji służy interesowi podmiotu zatrudniającego, to nie można nie brać pod uwagę jego alimentacyjnego charakteru względem osoby zatrudnionej. Obecna sytuacja związana z epidemią COVID-19 wymagałaby baczniejszego wyważenia interesów obu stron umowy. Wydaje się, że zasadne byłoby wprowadzenie dłuższego okresu wypowiedzenia umowy.
Rozwiązania wprowadzone Tarczą 4.0. mają służyć przede wszystkim odciążeniu przedsiębiorców, pomocy im w przetrwaniu trudnego okresu finansowego spowodowanego pandemią COVID-19, co jest dodatkowym argumentem, że to właśnie pracodawca może z tego rozwiązania korzystać, nie pracownik.